Met grote ogen kijkt Maria me aan, maar dan breekt een lach door. Ik schat haar hooguit drie maanden oud, maar ze blijkt al tien maanden. Maria is als pasgeboren baby achtergelaten in het ziekenhuis van Veliky-Luchki.

• Dit artikel verscheen oorspronkelijk op de site Menjatj.nl

Net als Ivanka van zeven maanden, Gita die twee jaar is en haar broertje Yosik van vier jaar oud.

Aandoenlijk
Yosik is een aandoenlijk, stoer jochie die de camera van reisgenoot Gert-Jan geweldig vindt. Hij wil alle knopjes proberen en wijst trots op zijn zusje Gita. Zij moet ook op de foto, vindt hij. De vier kinderen zijn blij met alle aandacht, normaal gesproken zitten ze elk weekend alleen. Nou ja, niet helemaal natuurlijk. Er zijn twee verpleegsters op de speciale afdeling van het ziekenhuis waar de kinderen wonen, maar die doen alleen het hoognodige. Als Vera, de kinderhulp die de kinderen door de weeks verzorgt, op maandagochtend verschijnt, moet ze vaak constateren dat de luiers van de baby’s niet of nauwelijks verschoond zijn.

Klap
Bijna elk ziekenhuis in de sub-Karpaten heeft een afdeling waar baby’s achtergelaten kunnen worden. Meestal gaat het om Roma kinderen die niet door hun ouders verzorgd kunnen worden. De Nederlandse Dianna Bernyk-Vanderlingen trekt zich al sinds ze in 1995 voor het eerst in Oekraïne kwam, het lot aan van deze kinderen. Niet voor niks deed ze sociaal-pedagogische hulpverlening. Haar eerste bezoek aan een weeshuis in de buurt van Kiev was destijds een enorme klap. Er was geen sanitair, geen kleding, de baby’s lagen in drijfnatte bedjes vol kakkerlakken, er werd tegen de kinderen geschreeuwd door het zeer slecht betaalde personeel. Het was kortom hemeltergend mensonterend.

Pionieren
Samen met een andere Nederlandse besloot Dianna te gaan pionieren. In Beregova om precies te zijn, waar 18 weeskinderen schreeuwden om hulp. Waar begin je als er helemaal niks is? Gelukkig zijn Nederlanders over het algemeen de kwaadsten niet. Sterker: op de Verenigde Staten na, geven Nederlanders de meeste hulp aan Oekraïne. Amerikanen doneren graag geld, Nederlanders goederen. Volgens Dianna is dat de volksaard. ‘Nederlanders willen concrete resultaten zien. Dus geven ze spullen waar je wat aan hebt, van shampoo tot bedjes en speelgoed. Ook komen ze graag helpen. Sanitair aanleggen, schilderen, lekker klussen.’

Knuffelen
Dianna en haar collega kregen vanuit Nederland hulp van de stichting Oost-Europa, maar stonden er in principe meestal alleen voor om de kinderen te bieden waar ze de meeste behoefte aan hadden: liefde en aandacht. ‘We deden enorm ons best om ze te knuffelen, ze in onze armen te nemen, met ze te spelen. Ook gaven we de kinderen goede voeding, de meesten waren te klein voor hun leeftijd.’

Noodzaak
De aanpak van Dianna was bittere noodzaak, niet in de laatste plaats om te voorkomen dat de kinderen in een internaat voor gehandicapten terecht zouden komen. ‘Het is de bedoeling dat de kinderen na een jaar naar een internaat gaan. Het eerste traject is van één tot vierjarigen, daarna volgt een nieuw internaat voor vier tot zesjarigen. Vanaf hun zesde gaan kinderen hier naar school, dus van hun zesde tot ongeveer hun zestiende gaan ze naar een schoolinternaat. De kinderen worden voor ze geplaatst worden medisch onderzocht. Als de arts een kind niet gezond genoeg vindt, komt het in een gehandicapteninternaat terecht en daarmee zijn de kansen voorgoed verkeken.’

Trots
Alle zorg van Dianna wierp zijn vruchten af, als haar kinderen werden ‘gekeurd’, zagen de artsen het verschil. ‘De kinderen bloeiden helemaal op van onze verzorging en dat toont, ook lichamelijk. Zeker ééntje uit Beregova zeiden de artsen dan. Hoewel die keuringen door merg en been gingen, voelden we dan toch een bepaalde trots. Hadden we ze in ieder geval op het juiste internaat gekregen.’

Stichting
Inmiddels is Dianna al jaren getrouwd met een Oekraïner, heeft ze drie kinderen, is ze tolk-vertaler en woont ze nabij Mukachevo. Maar nog steeds zorgt ze voor kinderen die worden achtergelaten in het ziekenhuis. Met haar man heeft ze een eigen stichting opgezet, Hart en Handen voor Oekraïne. Van de donaties die de stichting ontvangt is de kinderafdeling helemaal opgeknapt. Er is sanitair gekomen, een speelkamer, fatsoenlijke bedjes, enzovoorts. Veel belangrijker nog is dat Vera, een lokale Oekraïense, de zorg voor de kinderen op zich genomen heeft. Zij knuffelt, speelt en gaat af en toe met de kinderen naar buiten. Van de verpleegkundigen hoeven de kinderen het niet te hebben.

Kinderkleertjes
‘We steken veel tijd en moeite in het verplegend personeel. We hebben ook hun kamer opgeknapt, een eigen wc voor ze aangelegd en we proberen naast ze te staan, niet boven ze. Juist om te voorkomen dat ze zeggen dat de kinderen alles krijgen en zij niks. Maar helaas worden er toch kinderkleertjes gestolen en is de deur van onze opslag al een paar keer opengebroken. Ik ben in het verleden wel eens weggestuurd uit een ziekenhuis omdat we het te goed deden. De directrice kon het moeilijk verkroppen dat onze kinderen veel gelukkiger leken dan de anderen. Dat blijft lastig.’

Gecompliceerd
Wel meer dingen blijven lastig. Zoals de ogen van Yosik als we de deur achter ons dichttrekken. De paar vierkante meter waarin hij met zijn zusje leeft in het ziekenhuis, is alles wat hij heeft. Waarom is hij nog niet in een internaat geplaatst? Dat blijkt gecompliceerd. ‘De moeder van Yosik en Gita is overleden, maar er is wel een vader en die komt ook wel eens langs. Zolang ouders op bezoek komen, mogen kinderen niet naar een internaat, vanuit de gedachte dat hun biologische vader of moeder hen misschien toch ooit in huis neemt. Heel soms gebeurt dat ook. We volgen een tweeling van twee jaar in een zigeunerkamp die naar hun moeder zijn gegaan toen ze één jaar waren. De moeder is vaak dronken, maar ook vaak lief voor ze. Dat is dan toch beter dan een internaat. Soms ook worden kinderen geadopteerd, maar naar Nederland mogen ze niet omdat Nederland nooit een adoptieverdrag met Oekraïne heeft getekend. Vraag me niet waarom.’

Giraffe
Ook Maria en Ivanka blijken ‘moeilijke gevallen’ omdat hun moeders op onregelmatige basis op bezoek komen. Wie weet blijven zij dus ook wel jaren op de speciale afdeling van het ziekenhuis, voor ze van internaat naar internaat worden overgeplaatst. Een somber makende gedachte. Daar helpt geen vrolijk geschilderde giraffe op de frisse muur van het ziekenhuis aan.