Expatkinderen die hun middelbare school in het buitenland hebben voltooid en dan naar Nederland gaan om te studeren, vallen vaak in een diep gat. Ze moeten wennen aan het Nederlandse onderwijssysteem en de manier waarop de Nederlanders met elkaar omgaan. Het oriëntatiejaar van de Vrije Hogeschool in Driebergen kan voor dit soort kinderen uitkomst bieden. ‘Ik geloof niet dat ik het anders alleen gered zou hebben in Nederland.’

Dit artikel verscheen eerder (4 februari 2008) op de site van de Wereldomroep.

Sara ten Brinke (21 jaar) is geboren en getogen in Portugal. Haar ouders werken in een gemeenschap met geestelijk gehandicapten in het plaatsje Serrada Estrela. Toen Sara zes jaar oud was ging het gezin voor een jaartje terug naar Nederland. ‘Ik kreeg toen enorme heimwee naar Portugal en had prompt last van bronchitus.’

Dilemma
Maar na de middelbare school stond Sara voor een dilemma. ‘Ik had hoge cijfers gehaald en in Portugal word je dan algauw arts of architect. Daar had ik geen zin in, maar ik wist ook niet wat ik dan zou willen doen. Om daarachter te komen en ook om te zien hoe ik het nu zou vinden, besloot ik naar Nederland te gaan. Ik was  opgegroeid met altijd mensen om me heen, dus moederziel alleen in een land gaan wonen zag ik niet zitten.’

De Vrije Hogeschool in Driebergen voorzag in alle behoeften van Sara. Ze zijn er helemaal op gericht om studenten te leren ontdekken wie ze zijn en wat ze willen en bieden de studenten ook nog onderdak. Sara: ‘De school heeft een lijst met beschikbare kamers in de omgeving. Ik woonde met 3 meisjes van de Vrije School in een heel huiselijke omgeving en voelde me dus helemaal niet éénzaam. Ze hielpen me ook met nare klussen als inschrijven in een gemeente, verzekeringen aanvragen en bankrekeningen openen.’

Vind jezelf zuster
De Vrije Hogeschool is door de antroposofie geïnspireerd. Men kijkt er volgens directeur Marja Molenaar naar heel de mens: hoofd, hart en handen. De nadruk ligt flink op je eigen verantwoordelijkheid nemen voor de weg die je kiest in leven en studie. Dat moet je dus wel echt willen. Ook al vanwege het collegegeld (tussen de zes en veertienduizend euro voor een jaar, afhankelijk van het inkomen van de ouders). Maar je moet er ook klaar voor zijn om eens flink in je eigen ziel te roeren, want dat is wat er gebeurt op de Vrije Hogeschool.

Directeur Marja Molenaar: ‘Normaal ga je van het ene schoolsysteem (de middelbare school) naar het andere (bijvoorbeeld universiteit of andere vervolgopleiding). Je wordt aan de hand meegenomen en gedraagt je als een consument. Die houding moet je bij ons helemaal laten varen. Onze school is een vrijplaats waar je intensief leert je leven in eigen beheer te nemen, los van verwachtingen van ouders en anderen.’

Vrij in denken en doen
Binnen een jaar leren de studenten zichzelf, als het goed is, een stuk beter kennen. Dat gaat in drie fases. In de eerste periode worden de studenten ‘vrij gemaakt in wie ze zijn, waardoor ze ook meer vrij worden in de manier waarop ze met elkaar omgaan.’ In de praktijk wordt er dan veel samengewerkt, waardoor positieve ervaringen worden opgedaan en leren de studenten hoe ze moeten plannen en dergelijke.

In fase twee leren de studenten hoe ze vrij worden in denken, en wat ze zelf belangrijk vinden,met vakken als filosofie. In de derde fase gaan de studenten eigen projecten vormgeven. Bijvoorbeeld in de vorm van een film of andere kunstuitingen. Maar: ‘We leiden niet op tot kunstenaar, het gaat erom dat je dingen leert die je in het dagelijks leven kunt gebruiken.’

Voor de 18-jarige Linda Verweij hoeft dat antroposofische niet zo, hoewel ze er ‘wel open voor staat’. Toch is ze als expatkind blij dat de Vrije School bestaat. ‘Ik ben net drie maanden in Nederland, ik heb van mijn achtste tot nu in Brazilië gewoond en mijn hele familie zit er nog. Ik had altijd heimwee naar Nederland, maar de cultuur hier is heel anders dan in mijn herinnering. Als kind idealiseer je dingen. De manier waarop mensen hier met elkaar omgaan is zó direct, ik mis de warmte van Brazilië.’

Drie minuten vertraging
‘Maar hier op school heeft niemand haast en zijn ze oprecht geïnteresseerd in wat ík vind. Op deze manier kan ik wat geleidelijker wennen aan de totaal andere cultuur. Ik denk dat ik het anders niet in mijn eentje had gered hier. Nederland biedt veel kansen, en ik leer hier wat ik verder wil in mijn leven. Als je dat niet weet, ben je ook niet gemotiveerd om te studeren namelijk. Het is ook goed dat je hier meer je mening kunt uiten dan in Brazilië. Maar ik denk niet dat ik in Nederland wil blijven. Het is mij te individualistisch en de mensen mopperen al als de trein drie minuten vertraging heeft.’

Ook Sara is blij dat ze vanuit het buitenland een jaar op de Vrije School heeft doorgebracht. ‘Ik wist echt niet wat ik wou, ik dacht aan iets met mijn handen, creatieve therapie of zo. Maar door de projecten op school kwam ik erachter dat ik helemaal niet zo praktisch was als ik dacht en meer filosofisch. Nu zit ik op de universiteit in Utrecht. Dat is goed, maar toch: op de Vrije School kende ik iedereen, nu ben ik een nummer.’

Jeugdvrienden
‘Ik krijg 8 uur les per week en ga dan weer naar mijn kamer. Een sociaal leven opbouwen is heel moeilijk. Ik ga nog regelmatig naar de vrienden die ik heb gemaakt op de Vrije School. Binnen een paar minuten heb ik dan weer gesprekken die echt de diepte ingaan en dat voelt als thuis komen. Je hebt echt iets opgebouwd met elkaar. Ik heb met hen ook Oud en Nieuw gevierd, want juist met dat soort dagen merk je hoe moeilijk het is om in een land te wonen waar je geen jeugdvrienden hebt.’